'ദൈവത്തിന്റെ സ്വന്തം നാട്' എന്ന് പലപ്പോഴും ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്ന കേരളം അതിന്റെ ടൂറിസം തന്ത്രം പുനര്‍നിര്‍വചിക്കേണ്ടുന്നതിന്റെ നിര്‍ണായക ഘട്ടത്തിലാണ്. പകര്‍ച്ചവ്യാധിക്ക് ശേഷം ടൂറിസത്തില്‍ ഒരു തിരിച്ചുവരവിനെ പറ്റി സമീപകാല റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ സൂചിപ്പിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ചുഴിഞ്ഞു നോക്കിയാല്‍ സ്ഥിതി അത്ര ശോഭനീയമല്ല:  വിദേശ ടൂറിസ്റ്റുകളുടെ വരവ് പകര്‍ച്ചവ്യാധിക്ക് മുമ്പുള്ള നിലയിലേക്ക് തിരിച്ചെത്തിയിട്ടില്ല. 2019 ല്‍ കേരളം 1.2 ദശലക്ഷം വിദേശ വിനോദ സഞ്ചാരികളെ സ്വാഗതം ചെയ്തുവെങ്കിലും പകര്‍ച്ചവ്യാധി സമയത്ത് ഈ സംഖ്യ ഗണ്യമായി കുറഞ്ഞു, 2023 ല്‍ ഇത് 649,000 ആയി കുറഞ്ഞു. വിദേശ സന്ദര്‍ശകരില്‍ നിന്നുള്ള വരുമാനം 2019 ല്‍ 10,271 കോടി രൂപയില്‍ നിന്ന് 2022 ല്‍ വെറും 2,792 കോടി രൂപയായി കുറഞ്ഞു. ആഭ്യന്തര ടൂറിസം എണ്ണം ഇരട്ടിയായെങ്കിലും ഈ മേഖലയില്‍ നിന്നുള്ള സാമ്പത്തിക നേട്ടം കുറവാണ്. 2022 ലെ കണക്കുകള്‍ പ്രകാരം, ഒരൊറ്റ വിദേശ ടൂറിസ്റ്റില്‍ നിന്നുള്ള വരുമാനം ഒരു ആഭ്യന്തര യാത്രക്കാരന്റെ വരുമാനത്തിന്റെ ആറിരട്ടിയാണ്.

കേരളത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ടൂറിസം വരുമാനം ഇപ്പോഴും 2018 ലും 2019 ലും കൈവരിച്ചതിനേക്കാള്‍ താഴെയാണെന്ന് 2023 ലെ സാമ്പത്തിക സര്‍വേ എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. സുസ്ഥിരതയും സമഗ്രതയുമായി യോജിക്കുന്ന, ഉയര്‍ന്ന മൂല്യമുള്ള, സാംസ്‌കാരികമായി സമ്പന്നമായ, ടൂറിസത്തില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കണമെന്നാണ് ഈ പ്രവണതകള്‍ നല്‍കുന്ന സൂചന.

ആഭ്യന്തര ടൂറിസത്തെ അമിതമായി ആശ്രയിക്കുന്നതിന്റെ ചതിക്കുഴികള്‍

കേരളത്തിലെ നിലവിലെ ടൂറിസം തന്ത്രങ്ങള്‍ വലിയ അളവില്‍ ആഭ്യന്തര വിനോദസഞ്ചാരികളെ ആകര്‍ഷിക്കുന്നതിനെ വളരെയധികം ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ഈ സമീപനം ഈ മേഖലയെ താല്‍ക്കാലികമായി ഉത്തേജിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, തിരക്ക്, മലിനീകരണം, അമിത നിര്‍മ്മാണം, മാലിന്യ സംസ്‌കരണ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ എന്നിവയുള്‍പ്പെടെ നിരവധി വെല്ലുവിളികള്‍ കൊണ്ടുവരുന്നു. പ്രകൃതി ദുരന്തങ്ങള്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ ഇരയാകുന്ന കേരളം പോലുള്ള ജനസാന്ദ്രതയുള്ള സംസ്ഥാനത്തില്‍ ഈ വെല്ലുവിളികള്‍ പ്രത്യേകിച്ചും ഭയാനകമാണ്. ഇത്തരം സമ്മര്‍ദ്ദങ്ങള്‍ പ്രാദേശിക അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങളെ ദുര്‍ബലപ്പെടുത്തുക മാത്രമല്ല, വിവേകമുള്ള, ഉയര്‍ന്ന മൂല്യമുള്ള യാത്രക്കാര്‍ക്ക് കേരളത്തിന്റെ സ്വാഭാവികവും സാംസ്‌കാരികവുമായ ആകര്‍ഷണം കുറയ്ക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

^{REPRESENTATIVE IMAGE | WIKI COMMONS}
ആഗോളതലത്തില്‍, പരമ്പരാഗത ടൂറിസത്തേക്കാള്‍ യാത്രയുടെ സവിശേഷമായ അനുഭവത്തിന് മുന്‍ഗണന വര്‍ദ്ധിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. 2024 സെപ്റ്റംബറിലെ മക്കിന്‍സി റിപ്പോര്‍ട്ട് അനുസരിച്ച്, യാത്രാ അനുഭവങ്ങളുടെ ആഗോള വിപണി 2025 ഓടെ 3 ട്രില്യണ്‍ ഡോളര്‍ കവിയും. 52 ശതമാനം യുവ യാത്രക്കാരും വിമാനങ്ങളേക്കാളും താമസസൗകര്യങ്ങളേക്കാളും അനുഭവങ്ങള്‍ക്കായി ചെലവഴിക്കുന്നതിന് മുന്‍ഗണന നല്‍കുന്നുവെന്ന് റിപ്പോര്‍ട്ട് എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. സമ്പന്നമായ സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകം പ്രയോജനപ്പെടുത്തി ഉയര്‍ന്ന മൂല്യമുള്ള വിനോദസഞ്ചാരികളെ ആകര്‍ഷിക്കുന്നതിലേക്ക് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കാന്‍ ഈ പ്രവണത കേരളത്തിന് ഒരു പ്രധാന അവസരം നല്‍കുന്നു.

കേരളത്തിന്റെ സാംസ്‌കാരിക സാധ്യതകള്‍ വികസിപ്പിക്കണം

തെയ്യം പോലുള്ള കലകളുടെയും കഥകളി പോലുള്ള ക്ലാസിക്കല്‍ കലകളുടെയും പ്രൗഢി മുതല്‍ പ്രാദേശിക കരകൗശല വിദഗ്ധരുടെ സങ്കീര്‍ണ്ണമായ കരകൗശല വൈദഗ്ധ്യം, ഊര്‍ജ്ജസ്വലമായ ഉത്സവങ്ങള്‍, വൈവിധ്യമാര്‍ന്ന പാചക പാരമ്പര്യങ്ങള്‍ അടക്കം കേരളം സാംസ്‌കാരിക സ്വത്തുക്കളുടെ ഒരു നിധിയാണ്. സംസ്ഥാനത്തെ ഓരോ മൈക്രോ റീജിയണും കമ്മ്യൂണിറ്റിയും നൂറുകണക്കിന് നാടന്‍ കലകളുമായി അവരുടേതായ സവിശേഷമായ സാംസ്‌കാരിക ആവിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ അവകാശപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഈ സമ്പന്നത വലിയ തോതില്‍ ഉപയോഗിക്കപ്പെടാതെ തുടരുന്നു. പ്രശംസ പിടിച്ചുപറ്റിയ ഉത്തരവാദിത്ത ടൂറിസം മിഷന്‍  പോലുള്ള സംരംഭങ്ങള്‍ക്കപ്പുറം കേരളത്തിന്റെ സംസ്‌കാരത്തെയും പൈതൃകത്തെയും വിപണനം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള സമഗ്രമായ കാഴ്ചപ്പാടില്ല.

നിരവധി ഗൈഡുകളും ട്രാവല്‍ കമ്പനികളും ഹെറിറ്റേജ് ടൂറുകള്‍ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു, പക്ഷേ പലര്‍ക്കും ആകര്‍ഷകവും, വിശ്വസനീയവുമായ സാംസ്‌കാരിക അനുഭവങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിക്കാന്‍ ആവശ്യമായ ആഴമില്ല. ഉദാഹരണത്തിന്, അന്താരാഷ്ട്ര വ്യാപാരത്തിന്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നും ദക്ഷിണേഷ്യയുടെ കോളനിവല്‍ക്കരണത്തിലെ ഒരു പ്രധാന സൈറ്റുമായ കോഴിക്കോടിനെ എടുക്കുക. വാസ്തുവിദ്യ, പാചകരീതി, കലാരൂപങ്ങള്‍, പ്രാദേശിക സമൂഹത്തിന്റെ ജീവിതരീതി എന്നിവയില്‍ പ്രതിഫലിക്കുന്ന പ്രദേശത്തിന്റെ സമ്പന്നമായ ചരിത്രപരവും സാംസ്‌കാരികവുമായ പാരമ്പര്യം ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും സന്ദര്‍ശകര്‍ക്ക് ഈ പൈതൃകം അര്‍ത്ഥവത്തായ രീതിയില്‍ അനുഭവിക്കാന്‍ ഉതകുന്ന ഒന്നും ഇല്ല.

^{REPRESENTATIVE IMAGE | WIKI COMMONS}
കുറഞ്ഞത് 300 വര്‍ഷത്തെ പാരമ്പര്യമുള്ള കോഴിക്കോട്ടെ കൊയിലാണ്ടി ഹുക്ക ക്രാഫ്റ്റിന്റെ കാര്യമെടുക്കുക. പരമ്പരാഗതമായി മിഡില്‍ ഈസ്റ്റേണ്‍ മേഖലയാണ് അതിന്റെ വിപണികള്‍. സോഷ്യല്‍ മീഡിയ മാര്‍ക്കറ്റിംഗ്, സമര്‍പ്പിത വെബ്‌സൈറ്റ് എന്നിവ സ്ഥാപിക്കുന്നത് പോലുള്ള ഞങ്ങളുടെ ടീമിന്റെ ലളിതമായ ഇടപെടല്‍, അവശേഷിക്കുന്ന അവസാന കരകൗശല വിദഗ്ദ്ധനെയും ഈ കരകൗശല വസ്തുക്കള്‍ ആഭ്യന്തരമായി വില്‍ക്കാന്‍ സഹായിച്ചു, ഇത് കരകൗശലത്തിന്റെ സുസ്ഥിരതയില്‍ ആത്മവിശ്വാസം വളര്‍ത്തി. എന്നിരുന്നാലും, അത്തരം സംരംഭങ്ങള്‍ക്ക് ഔദ്യോഗിക പിന്തുണ വളരെ കുറവാണ്. അതുപോലെ, കരകൗശലത്തൊഴിലാളികള്‍ക്ക് ഒന്നിലധികം ദിവസത്തെ ജോലി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന തിരുവനന്തപുരത്ത് നിന്നുള്ള നെട്ടൂര്‍ പെട്ടിക്ക് (ഒരു പരമ്പരാഗത തടി പെട്ടി) കാര്യമായ പ്രമോഷന്‍ ലഭിക്കുന്നില്ല. പകരം കഥകളി മാസ്‌കുകള്‍, ബോട്ട് മോഡലുകള്‍ തുടങ്ങിയ സ്മരണികകള്‍ സംസ്ഥാനം വിപണനം ചെയ്യുന്നത് തുടരുന്നു, വിവിധ പ്രദേശങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള കേരളത്തിന്റെ തനതായ കരകൗശല വൈദഗ്ധ്യത്തിന്റെ വിശാലമായ ശ്രേണി പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കാനുള്ള അവസരം നഷ്ടപ്പെടുത്തുന്നു.

നയരൂപീകരണ തലത്തില്‍, കേരളം അതിന്റെ സംസ്‌കാരത്തെ ഒരു പ്രധാന ടൂറിസം സ്വത്തായി അംഗീകരിക്കുന്നതില്‍ പലപ്പോഴും പരാജയപ്പെടുന്നു. സംസ്‌കാരം വിപണനം ചെയ്യപ്പെടുമ്പോള്‍ പോലും, കുറഞ്ഞ മൂല്യവര്‍ദ്ധനവും മോശം കഥപറച്ചിലും ഉപയോഗിച്ച് പരമ്പരാഗത രീതിയാണ് ഇപ്പോഴും പിന്തുടരുന്നത്. അത് ഉയര്‍ന്ന മൂല്യമുള്ള ടൂറിസ്റ്റുകള്‍ക്ക് ആകര്‍ഷകമല്ല. ഈ മേഖലയുടെ വികാസം
ദൂരവ്യപകമായ മാറ്റങ്ങള്‍ വരുത്താന്‍ സഹായിക്കും. പ്രത്യേകിച്ചും നാടോടി, അനുഷ്ഠാന കലാരൂപങ്ങളെ സജീവമായി നിലനിര്‍ത്തുന്ന, പാര്‍ശ്വവത്കരിക്കപ്പെട്ട സമൂഹങ്ങള്‍ക്ക് ഉപകാരപ്രദമാവുന്ന രീതിയില്‍. ഉദാഹരണത്തിന്, പരമ്പരാഗത തെയ്യം കലാകാരന്മാര്‍, കരകൗശല വിദഗ്ധര്‍, ഗോത്ര സമൂഹങ്ങള്‍ എന്നിവര്‍ക്ക് നന്നായി വിഭാവനം ചെയ്ത സാംസ്‌കാരിക ടൂറിസം തന്ത്രത്തില്‍ നിന്ന് ഗണ്യമായി പ്രയോജനം നേടാന്‍ കഴിയും.

മലബാര്‍: തിളങ്ങാന്‍ കാത്തിരിക്കുന്ന രത്‌നം

സമ്പന്നമായ സാംസ്‌കാരികവും ചരിത്രപരവുമായ സ്വത്തുക്കളുള്ള മലബാര്‍ പ്രദേശം കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ള ആഭ്യന്തര ടൂറിസത്തില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. സമഗ്രമായ കാഴ്ചപ്പാടില്ലാത്ത, ആഭ്യന്തര യാത്രികരെ ലക്ഷ്യമിടുന്ന സംഭവങ്ങള്‍ക്കും പരിപാടികള്‍ക്കും ഊന്നല്‍ നല്‍കുന്നതാണ് നിലവിലെ തന്ത്രം. ആഭ്യന്തര വിനോദസഞ്ചാരികളെ ആകര്‍ഷിക്കുന്നതിന് അതിന്റെ നേട്ടങ്ങളുണ്ടെങ്കിലും, ദീര്‍ഘകാല സുസ്ഥിരതയ്ക്ക് - ഹ്രസ്വകാല, വോട്ട് അധിഷ്ഠിത പദ്ധതികള്‍ക്കപ്പുറം, സാമൂഹിക-സാമ്പത്തിക വികസനത്തിനും സാംസ്‌കാരിക സംരക്ഷണത്തിനും ഊന്നല്‍ നല്‍കുന്ന തന്ത്രങ്ങളിലേക്ക് നീങ്ങേണ്ടതുണ്ട്.

^{REPRESENTATIVE IMAGE | WIKI COMMONS}
സ്വകാര്യ വ്യക്തികളും സംരംഭകരും നയിക്കുന്ന നൂതനാശയങ്ങളുടെ രജതരേഖകള്‍ പ്രോത്സാഹജനകമായി കാണാനാവും. മോക്ഷ സ്റ്റോറീസ്, പൊലിക്ക, ടിന്‍ഡിസ് ഹെറിറ്റേജ്, സിറ്റി ഹെറിറ്റേജ് ഫൗണ്ടേഷന്‍, കൊച്ചി ഹെറിറ്റേജ് പ്രോജക്ട് തുടങ്ങിയ സംരംഭങ്ങള്‍ പരീക്ഷണാത്മക ടൂറിസത്തിന് നല്ല തുടക്കമിടുന്നുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, അടുത്തിടെ കാസര്‍കോട് നീലേശ്വരത്തിനടുത്തുള്ള ഒരു ഗ്രാമം സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോള്‍, സമ്പന്നമായ സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകം സന്ദര്‍ശകരുമായി പങ്കിടാനുള്ള അടിത്തട്ടിലുള്ള ശ്രമങ്ങള്‍ നേരില്‍ കാണാനിടയായി. സ്വതന്ത്രവും, കമ്മ്യൂണിറ്റി അധിഷ്ഠിതവുമായ ഈ ടൂറിസം മാതൃക ഈ മേഖലയിലെ ഉപയോഗിക്കപ്പെടാത്ത സാധ്യതകളെ പ്രചോദിപ്പിക്കുകയും, സൂചിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

മുന്നോട്ടുള്ള വഴി: ദീര്‍ഘവീക്ഷണമുള്ള സാംസ്‌കാരിക ടൂറിസം തന്ത്രം സ്വീകരിക്കുക

ടൂറിസം ഭാവി നിര്‍വചിക്കുന്നതില്‍ കേരളം ഒരു വഴിത്തിരിവിലാണ്. സാംസ്‌കാരിക ടൂറിസത്തില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്ന ഒരു ദീര്‍ഘവീക്ഷണമുള്ള സമീപനം സ്വീകരിക്കുന്നതിലൂടെ, സംസ്ഥാനത്തിന് അതിന്റെ തനതായ പാരമ്പര്യങ്ങള്‍ സംരക്ഷിക്കുക മാത്രമല്ല, ഗണ്യമായ സാമൂഹിക-സാമ്പത്തിക നേട്ടങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിക്കാനും പാര്‍ശ്വവത്കരിക്കപ്പെട്ട സമുദായങ്ങള്‍ക്ക് വലിയ തോതിലുള്ള തൊഴിലവസരങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിക്കാനും കഴിയും. ആധികാരികവും അര്‍ത്ഥവത്തായതുമായ അനുഭവങ്ങള്‍ തേടുന്ന, ഉയര്‍ന്ന മൂല്യമുള്ള വിനോദസഞ്ചാരികളെ ആകര്‍ഷിക്കാന്‍ കഴിവുള്ള സാംസ്‌കാരിക-സര്‍ഗ്ഗാത്മക വിനോദ സഞ്ചാരം

ഇനിയും തിരിച്ചറിഞ്ഞിട്ടില്ലാത്ത ഒരു സ്വര്‍ണ്ണ ഖനിയാണ്.

ഗുണനിലവാരത്തെക്കാള്‍ അളവില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്ന ഹ്രസ്വവീക്ഷണ തന്ത്രങ്ങള്‍ക്കപ്പുറത്തേക്ക് കേരളം നീങ്ങേണ്ട സമയം അതിക്രമിച്ചിരിക്കുന്നു. ഒത്തൊരുമയോടെയും ആദരവോടെയും സാംസ്‌കാരിക സ്വത്തുക്കളില്‍ നിക്ഷേപം നടത്തുകയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിലൂടെ കേരളത്തിന് അതിന്റെ ആഗോള ആകര്‍ഷണം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കാനും ടൂറിസം മേഖലയ്ക്ക് സുസ്ഥിരമായ ഭാവി ഉറപ്പാക്കാനും കഴിയും. സംസ്ഥാനത്തിന്റെ വൈവിധ്യമാര്‍ന്ന സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകം ആഘോഷിക്കുന്ന സമ്പന്നമായ അനുഭവങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിലും സമഗ്രവും സുസ്ഥിരവുമായ ഒരു ടൂറിസം മോഡലിന് വഴിയൊരുക്കുന്നതിലും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കണം. അനുഭവാധിഷ്ഠിതവും സാംസ്‌കാരികമായി ആഴത്തിലുള്ളതുമായ ടൂറിസത്തിലേക്കുള്ള തന്ത്രപരമായ മാറ്റമാണ് കാലത്തിന്റെ ആവശ്യം - കേരളം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന യഥാര്‍ത്ഥ മൂല്യം തിരിച്ചറിയുകയും വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു മാറ്റം

(സാംസ്‌കാരിക പൈതൃക സംരക്ഷണവും, പ്രോത്സാഹനവും ലക്ഷ്യമിടുന്ന ലാഭേച്ഛയില്ലാതെ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ആര്‍ക്കൈവല്‍ ആന്‍ഡ് റിസര്‍ച്ച് പ്രോജക്റ്റിന്റെ (ARPO) സ്ഥാപകരില്‍ ഒരാളാണ് ലേഖകന്‍).