അമേരിക്കയിലെ മാത്രമല്ല ലോകമാകെയുള്ള മാധ്യമങ്ങൾ നിർണ്ണായക ഘട്ടത്തിലൂടെ കടന്നുപോകുന്ന വേളയിലാണ് പ്രമുഖ മാധ്യമ പണ്ഡിതനായ റോബർട്ട് മക്ചെസ്നി (72) വിട പറയുന്നത്. മാധ്യമ പഠന മേഖലയിൽ മാത്രമല്ല ബദൽ മാധ്യമങ്ങളുടെ രൂപീകരണത്തിലും പ്രവർത്തനങ്ങളിലും സജീവ സാന്നിധ്യമായിരുന്ന അദ്ദേഹം മാർച്ച് 25 ന് നിര്യാതനായി. ഫ്രീ പ്രസ് സഹസ്ഥാപൻ, കോമൺ ഡ്രീംസിന്റെ അഭ്യുദയകാംക്ഷി എന്നീ നിലകളിൽ അദ്ദേഹം വഹിച്ച പങ്ക് അക്കാദമികമായ മികവും, ഉന്നതമായ മാധ്യമ പ്രവർത്തനവും തമ്മിലുള്ള സഹവർത്തിത്വത്തിന്റെ മികച്ച ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. മക്ചെസ്നിയുടെ ഏറ്റവും മികച്ച സംഭാവന അദ്ദേഹം രചിച്ച പുസ്തകങ്ങളാണ്. സ്വന്തമായി എഴുതുകയോ എഡിറ്റുചെയ്യുകയോ ചെയ്ത മൊത്തം മൂന്ന് ഡസനോളം പുസ്തകങ്ങളിൽ: റിച്ച് മീഡിയ, പുവർ ഡെമോക്രസി (2000); The Problem with the Media (2004); The Death and Life of American Journalism (2010, John Nichols-മായി സഹ-രചയിതാവ്); ഡോളറോക്രസി (2012, നിക്കോൾസിനൊപ്പം); ഡിജിറ്റൽ ഡിസ്കണക്ട് (2013); Digital Democracy (2014), എന്നിവയാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രമുഖ രചനകൾ.  

ഇല്ലിനോയിസ് സർവകലാശാലയിലെ കമ്മ്യൂണിക്കേഷൻ വിഭാഗത്തിൽ പ്രൊഫസറായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഡാൻ ഷില്ലറുമായി ചേർന്ന് ഇല്ലിനോയിസ് ഇനിഷ്യേറ്റീവ് ഓൺ ഗ്ലോബൽ ഇൻഫർമേഷൻ ആൻഡ് കമ്മ്യൂണിക്കേഷൻ പോളിസിയുടെ സഹസ്ഥാപകനായിരുന്നു. അമേരിക്കയിലെ പുരോഗമനപരമായ മാധ്യമ മേഖലയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടവരെല്ലാം മക്ചെസ്നിയുടെ നിര്യാണത്തിൽ ദുഃഖം രേഖപ്പെടുത്തി.

"ബോബ് മക്ചെസ്നി ബുദ്ധിമാനായ പണ്ഡിതനായിരുന്നു, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആശയങ്ങളും ഉൾക്കാഴ്ചകളും ക്ലാസ് മുറിക്കപ്പുറത്തേക്ക് എത്തി. മാധ്യമ ഘടനകളും, നയങ്ങളും നമ്മുടെ വിശാലമായ രാഷ്ട്രീയത്തെയും, സാധ്യതകളെയും എങ്ങനെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നുവെന്ന തിരിച്ചറിവ്, ഞാനുൾപ്പെടെയുള്ള ഒരു തലമുറയിലെ അക്കാദമിക് വിദഗ്ധർക്കും, പത്രപ്രവർത്തകർക്കും, രാഷ്ട്രീയക്കാർക്കും, ആക്ടിവിസ്റ്റുകൾക്കും അദ്ദേഹം പകർന്നു തന്നു", ഫ്രീ പ്രസ് പ്രസിഡന്റും സഹ സിഇഒയുമായ ക്രൈഗ് ആരോൺ എഴുതി.

^{റോബർട്ട് മക്ചെസ്നി | PHOTO :WIKI COMMONS}
"മാധ്യമങ്ങളുടെ പ്രശ്നങ്ങളും, നിലവിലെ പ്രതിസന്ധികൾ സൃഷ്ടിച്ച നിർണായക ഘട്ടങ്ങളും പട്ടികയാക്കി രേഖപ്പെടുത്താൻ മക്ചെസ്നി തന്റെ കരിയറിന്റെ നല്ലൊരു സമയം അദ്ദേഹം ചെലവഴിച്ചു. അപ്പോഴും ആ പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കാനും, ജനങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റുകയും, ജനാധിപത്യം നിലനിർത്തുകയും ചെയ്യുന്ന മാധ്യമ സംവിധാനം രൂപപ്പെടുത്താനുള്ള പൊതുജനങ്ങളുടെ കഴിവിൽ അദ്ദേഹം അടിസ്ഥാനപരമായി വിശ്വസിച്ചു," ആരോൺ തുടർന്നു. "അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആശയങ്ങൾ ധീരവും പരിവർത്തനപരവുമായിരുന്നു", അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്തു.

25 വർഷത്തിലേറെയായി കോമൺ ഡ്രീംസിന്റെ വായനക്കാരൻ, കോൺട്രിബ്യൂട്ടർ, പ്രൊമോട്ടർ, പിന്തുണക്കാരൻ എന്നീ നിലകളിൽ പ്രവർത്തിച്ച മക്ചെസ്നിയുടെ വേർപാട് സ്വതന്ത്രവും ലാഭേച്ഛയില്ലാത്തതുമായ വാർത്താ ഓർഗനൈസേഷനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട എല്ലാവർക്കും ആഴത്തിലുള്ള നഷ്ടമാണ്. "എന്റെ വ്യക്തിപരമായ രാഷ്ട്രീയ വികാസത്തിലും, പ്രവർത്തിക്കുന്ന പത്രപ്രവർത്തകനെന്ന നിലയിലും," കോമൺ ഡ്രീംസ് മാനേജിങ് എഡിറ്റർ ജോൺ ക്വാലി പറഞ്ഞു. മാധ്യമ സംവിധാനങ്ങളെ മാത്രമല്ല, മൊത്തത്തിൽ രാഷ്ട്രീയ സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയെയും ഞാൻ എങ്ങനെ മനസ്സിലാക്കി എന്നതിൽ മക്ചെസ്നിക്ക് അഗാധമായ സ്വാധീനമുണ്ടായിരുന്നു.

"റിച്ച് മീഡിയ, പൂവർ ഡെമോക്രസി എന്ന പുസ്തകം എന്റെ ജീവിതത്തെ വളരെയധികം മാറ്റിമറിച്ചു, ഒരിക്കൽ ഞാൻ ഹൈസ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് ആ പുസ്തകം പഠിപ്പിച്ചു. അവർ അത് ഇഷ്ടപ്പെട്ടു. എളുപ്പത്തിൽ മനസ്സിലാവുന്ന രീതിയിൽ, കോർപ്പറേറ്റ് താൽപ്പര്യങ്ങൾ മൊത്തത്തിൽ നിയന്ത്രിക്കുമ്പോൾ വാർത്തകളും വിവര വിനിമയത്തിന്റെ ലോകവും എത്രമാത്രം ദുഷിക്കുമെന്ന് അത് വിശദീകരിക്കുന്നു," ക്വാലി തുടർന്നു.

"മാധ്യമ സ്കോളർഷിപ്പ്, പത്രപ്രവർത്തകർ, സ്വതന്ത്ര പത്രപ്രവർത്തനം, പ്രവർത്തിക്കുന്ന ജനാധിപത്യം, മെച്ചപ്പെട്ട ലോകം എന്നിവയെക്കുറിച്ച് താൽപ്പര്യമുള്ള ഏതൊരാൾക്കും ബോബ് മക്ചെസ്നിയുടെ വിയോഗത്തോടെ വലിയ നഷ്ടമാണ് സംഭവിച്ചത്," അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്തു.

^{REPRESENTATIVE IMAGE | WIKI COMMONS}
റട്ജേഴ്സ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി കമ്മ്യൂണിക്കേഷൻസ് പ്രൊഫസർ ആൻഡ്രൂ കെന്നിസും റിച്ച് മീഡിയ, പൂവർ ഡെമോക്രസിയുടെ പ്രാധാന്യം ഉയർത്തിക്കാട്ടി. നോം ചോംസ്കിയോടൊപ്പം 2022-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ഡിജിറ്റൽ-ഏജ് റെസിസ്റ്റൻസ്: ജേണലിസം, സോഷ്യൽ മൂവ്മെന്റ്സ്, മീഡിയ ഡിപെൻഡൻസ് മോഡൽ എന്നീ പുസ്തകങ്ങൾ എഴുതിയ അദ്ദേഹം മക്ചെസ്നി തന്റെ സ്വന്തം കൃതികളെ സ്വാധീനിച്ചതായി കോമൺ ഡ്രീംസിനോട് പറഞ്ഞു.

"മാധ്യമങ്ങളിൽ ബോബ് മക്ചെസ്നിയുടെ സ്വാധീനം അളക്കാനാവാത്തതാണ്," കെന്നിസ് പറഞ്ഞു.

മുതലാളിത്തത്തെക്കുറിച്ചും ജനാധിപത്യത്തിൽ അതിന്റെ നാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങളെക്കുറിച്ചും പ്രാപ്യമായ വിമർശനങ്ങളിലൂടെ ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളെ പ്രചോദിപ്പിച്ച ഉറച്ച പൊതു ബുദ്ധിജീവിയായിരുന്നു അദ്ദേഹം. ജനകീയ പരമാധികാരത്തെ ബലികഴിച്ചാണ് നവലിബറലിസത്തിലേക്കുള്ള അമേരിക്കയുടെ പതനമെന്ന് അദ്ദേഹം വാദിച്ചു.

ചോംസ്കി വഴിയാണ് താൻ മക്ചെസ്നിയെ പരിചയപ്പെട്ടതെന്ന് കെന്നിസ് പറഞ്ഞു, "നോം ബോബിനെ 'രാജ്യത്തെയും, ലോകത്തിലെയും ഏറ്റവും മികച്ച രാഷ്ട്രീയ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞൻ' എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിച്ചത്."

"ബോബ് പൊതുവെ ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ ഇക്കണോമിസ്റ്റ് എന്ന നിലയിൽ സ്വയം തിരിച്ചറിഞ്ഞു, പക്ഷേ പ്രത്യേകിച്ച് ആശയവിനിമയത്തെക്കുറിച്ച്," അദ്ദേഹം വിശദീകരിച്ചു.

^{REPRESENTATIVE IMAGE | WIKI COMMONS}
2013 ൽ പിബിഎസിൽ ബിൽ മോയേഴ്സ് ആതിഥേയത്വം വഹിച്ച "മോയേഴ്സ് & കമ്പനി" എന്ന പരിപാടിയിൽ, മക്ചെസ്നി സുഹൃത്തും ദി നേഷന്റെ ദേശീയകാര്യ ലേഖകനുമായ നിക്കോൾസിനൊപ്പം അവരുടെ പുസ്തകമായ ഡോളറോക്രസി: ഹൗ ദി മണി ആൻഡ് മീഡിയ ഇലക്ഷൻ കോംപ്ലക്സ് അമേരിക്കയെ നശിപ്പിക്കുന്നു എന്ന പുസ്തകത്തെക്കുറിച്ച് ചർച്ച ചെയ്തു.

"ജനാധിപത്യം എന്നാൽ ജനങ്ങളുടെ ഭരണം: ഒരു വ്യക്തി, ഒരു വോട്ട്," അഭിമുഖത്തിനിടെ മക്ചെസ്നി മോയേഴ്സിനോട് വിശദീകരിച്ചു.ഡോളറോക്രസി എന്നാൽ ഡോളറിന്റെ ഭരണം: ഒരു ഡോളർ, ഒരു വോട്ട്. ധാരാളം ഡോളർ ഉള്ളവർക്ക് ധാരാളം ശക്തിയുണ്ട്. ഡോളറില്ലാത്തവർക്ക് അധികാരമില്ല. ഫെയർനെസ് ആൻഡ് അക്യുറസി ഇൻ മീഡിയ (ഫെയർ) സ്ഥാപകനും ഇത്താക്ക കോളേജിലെ പാർക്ക് സെന്റർ ഫോർ ഇൻഡിപെൻഡന്റ് മീഡിയയുടെ സ്ഥാപക ഡയറക്ടറുമായ ജെഫ് കോഹൻ തന്റെ സുഹൃത്ത് മക്ചെസ്നിയെ "അഭിമാനിയായ സോഷ്യലിസ്റ്റ്" എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിച്ചത്.

"ഭീമൻ കോർപ്പറേഷനുകൾ നിയന്ത്രിക്കുന്ന നമ്മുടെ മാധ്യമങ്ങളുടെയും, വിവര സംവിധാനങ്ങളുടെയും നിഷേധാത്മക, സെൻസറൽ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇത്രയും കൂടുതലായി ആരും വിശകലനം  ചെയ്തില്ല."

"ഡിജിറ്റൽ ഡിസ്കണക്റ്റ്: മുതലാളിത്തം ഇന്റർനെറ്റിനെ ജനാധിപത്യത്തിനെതിരെ എങ്ങനെ തിരിച്ചു" എന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ 2014 ലെ പുസ്തകം പ്രത്യേകിച്ചും പ്രബുദ്ധമാണ്," കോഹൻ തുടർന്നു.

പത്രപ്രവർത്തനത്തിനും ജനാധിപത്യത്തിനും വളരെയധികം വാഗ്ദാനങ്ങൾ നൽകിയിരുന്ന ഇന്റർനെറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് അത്യാഗ്രഹങ്ങളും, ആ അത്യാഗ്രഹത്തെ ഡ്രൈവിങ് സീറ്റിൽ നിലനിർത്തുന്ന സർക്കാർ നയങ്ങളും എങ്ങനെ കഴുത്ത് ഞെരിക്കുന്നുവെന്ന്  മക്ചെസ്നി ഘട്ടം ഘട്ടമായി വിശദീകരിച്ചു.

^{REPRESENTATIVE IMAGE | WIKI COMMONS}
"ബോബിന്റെ എല്ലാ പ്രവർത്തനങ്ങളിലും ഇത് ഒരു പ്രധാന പോയിന്റായിരുന്നു: വാസ്തവത്തിൽ സർക്കാർ നയം കോർപ്പറേറ്റ് നിയന്ത്രണത്തിലേക്ക് മാധ്യമ സംവിധാനത്തെ (മറ്റ് പല സംവിധാനങ്ങളെയും) സജീവമായും നില നിർത്തുമ്പോൾ 'മാധ്യമ നിയന്ത്രണം' എന്ന ലളിതമായ പ്രയോഗത്തെ അദ്ദേഹം വെറുത്തു," കോഹൻ കൂട്ടിച്ചേർത്തു.

ആഗോളതലത്തിൽ ബഹുമാനിക്കപ്പെടുന്ന ആശയവിനിമയ പണ്ഡിതനായിരുന്ന മക്ചെസ്നി അക്കാദമിക് ഹാളുകളിൽ പൂർണ്ണമായും സ്വാഗതം ചെയ്യപ്പെട്ടിരുന്നുവെങ്കിലും " ഒരു ദന്തഗോപുര വാസിയായി ജോലി ചെയ്യുന്നതിൽ അദ്ദേഹം ഒരിക്കലും സംതൃപ്തനായിരുന്നില്ല" എന്ന് നിക്കോൾസ് വ്യാഴാഴ്ച ദി നേഷനിൽ എഴുതി.

"ബോബ് ചില സ്വതന്ത്ര പത്രപ്രവർത്തനം നടത്തുകയും സിയാറ്റിലിൽ പഠിക്കുകയും അക്കാലത്ത് നിർവാണയുടെയും മറ്റ് ഗാരേജ് ബാൻഡുകളുടെയും ആവിർഭാവം സൂക്ഷ്മമായി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുകയും ചെയ്തിരുന്നു; അങ്ങനെയാണ് അദ്ദേഹം പത്രപ്രവർത്തനത്തിലേക്ക് തന്റെ ആദ്യത്തെ വലിയ ചുവട്  നടത്തിയത്, "അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

2015 ൽ ഫ്രീ പ്രസ് ആതിഥേയത്വം വഹിച്ച ഒരു മാധ്യമ സമ്മേളനത്തിൽ, സ്വതന്ത്ര ഔട്ട്ലെറ്റുകളുടെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ചും, "ലോകത്തെ മാറ്റാൻ" കഴിയുന്ന പത്രപ്രവർത്തനത്തിന്റെ പ്രചോദനാത്മക വാഗ്ദാനത്തെക്കുറിച്ചും ചർച്ച ചെയ്യാൻ മക്ചെസ്നി കോമൺ ഡ്രീംസിനൊപ്പം ഇരുന്നു.

വാഷിംഗ്ടണിലെ ഒളിമ്പിയയിലെ എവർഗ്രീൻ സ്റ്റേറ്റ് കോളേജിൽ ചരിത്രവും പൊളിറ്റിക്കൽ ഇക്കണോമിയും പഠിക്കുകയും 1989 ൽ സിയാറ്റിലിലെ വാഷിംഗ്ടൺ സർവകലാശാലയിൽ നിന്ന് കമ്മ്യൂണിക്കേഷനിൽ പിഎച്ച്ഡി നേടുകയും ചെയ്ത മക്ചെസ്നി, നിർവാണ, സൗണ്ട് ഗാർഡൻ, പേൾ ജാം, സ്ലീറ്റർ-കിന്നി, തുടങ്ങിയ ഗ്രൂപ്പുകളെ ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്ന ഒരു ബദൽ പ്രതിവാര പത്രമായ ദ് റോക്കറ്റിന്റെ സഹസ്ഥാപകനായിരുന്നു. വിരോധാഭാസമെന്നു പറയട്ടെ, റോക്കറ്റ് ഒരു വലിയ സാൻ ഫ്രാൻസിസ്കോ പ്രസാധകന് വിറ്റു, അവരുടെ സാമ്പത്തിക കെടുകാര്യസ്ഥത ഒരുകാലത്ത് സ്വതന്ത്രപത്രത്തെ കൊന്നു.

"ബോബ് ഒരു ഉന്നതനായ കഥാപാത്രമായിരുന്നു," കെന്നിസ് പറഞ്ഞു. തുടക്കം മുതൽ ഒടുക്കം വരെ എല്ലായ്‌പ്പോഴും നല്ലതിനായുള്ള പോരാട്ടത്തിനായി സ്വയം സമർപ്പിച്ചു.

(കോമൺ ഡ്രീംസിന്റെ സ്റ്റാഫ് എഴുത്തുകാരനായ ബ്രെറ്റ് വിൽക്കിൻസ് തയ്യാറാക്കിയ അനുസ്മരണകുറിപ്പിന്റെ സ്വതന്ത്ര പരിഭാഷ).